Υπερθυρεοειδισμός – Νόσος Graves – Θυρεοειδίτιδα

Οι κυριότεροι τύποι υπερθυρεοειδισμού του είναι οι εξής:

• νόσος Graves ή τοξική διάχυτη βρογχοκήλη
• τοξική πολυοζώδης βρογχοκήλη (νόσος Plummer) όπου πολλοί όζοι στον θυρεοειδή παράγουν υπερβολικές ορμόνες
• μονήρες τοξικό αδένωμα. Ένας μεμονωμένος όζος υπερλειτουργεί
• υποξεία θυρεοειδίτιδα. Παροδική φλεγμονή του θυρεοειδούς που προκαλεί παροδικό υπερθυρεοειδισμό
• ιατρογενής (φαρμακευτικός) υπερθυρεοειδισμός. Προκαλείται από υπερβολική λήψη θυροξίνης ή άλλων φαρμάκων

Ο όρος ¨θυρεοειδίτιδα¨ υποδηλώνει φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα, που διαταράσσει τη λειτουργικότητα\ά του. Μπορεί να είναι οξεία, υποξεία ή χρόνια και να προκαλείται από αυτοάνοσες αντιδράσεις, λοιμώξεις, φάρμακα, ορμονικές αλλαγές (π.χ. εγκυμοσύνη) ή λόγω γενετικής προδιάθεσης. Κλινικά μπορεί να είναι από σιωπηλή (ανώδυνη) θυρεοειδίτιδα, έως να προκαλεί θορυβώδη συμπτωματολογία (οξύς πόνος και ευαισθησία στον τράχηλο, διόγκωση, υψηλός πυρετός, έντονη κακουχία). Η αντιμετώπιση, ανάλογα με τον τύπο και τη βαρύτητα της πάθησης, είναι συνήθως φαρμακευτική και λιγότερο χειρουργική.

Τύποι θυρεοειδίτιδας είναι η Οξεία Πυογενής Θυρεοειδίτιδα, η Υποξεία Θυρεοειδίτιδα De Quervain, Μεταλόχεια Θυρεοειδίτιδα, Φαρμακογενής ή Μετακτινική Θυρεοειδίτιδα. Ωστόσο, η συχνότερη μορφή είναι η Χρόνια Αυτοάνοση Θυρεοειδίτιδα (Hashimoto)

Στην κατάσταση αυτή, το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει αντισώματα κατά των κυττάρων του θυρεοειδούς, οδηγώντας σταδιακά σε καταστροφή του αδένα και εμφάνιση υποθυρεοειδισμού. Στην αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Χασιμότο, διαταράσσεται η λειτουργικότητα του αδένα και μπορεί να μεταπέσει από φάση υπερθυρεοειδισμού σε υποθυρεοειδισμό, στο ίδιο άτομο. Από τη μία μεριά, η Hashimoto μπορεί να οδηγήσει σε υποθυρεοειδισμό ενώ, από την άλλη μεριά, η Graves είναι πιθανό να έχει ως αποτέλεσμα τον υπερθυρεοειδισμό. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών οι οποίοι έπασχαν από τη νόσο Graves και σημειώθηκε μεταστροφή σε Χασιμότο. Το αντίστροφο είναι μεν πιθανό να συμβεί, αλλά εξαιρετικά σπάνιο.

Η νόσος του Graves (Γκρέιβς) είναι μια αυτοάνοση διαταραχή που οδηγεί σε υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (υπερθυρεοειδισμό). Ο οργανισμός παράγει αντισώματα (TRAb) που στρέφονται εναντίον του θυρεοειδή, προκαλώντας υπερβολική παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Ονομάζεται και τοξική διάχυτη βρογχοκήλη.

Στη νόσος Graves εκδηλώνονται συμπτώματα υπερθυρεοειδισμού, τα οποία ποικίλουν και μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά ή σταδιακά, κάποια από τα εξής:

• κούραση, μυϊκή αδυναμία και εύκολη κόπωση
• ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών
• ευερεθιστότητα, νευρικότητα και άγχος
• τρέμουλο στα χέρια
• αυξημένη εφίδρωση και δυσανεξία στη ζέστη
• δυσκολίες στον ύπνο (αϋπνίες)
• μεταβολή βάρους
• αλλαγές στην έμμηνο ρύση
• διάρροιες
• διόγκωση του θυρεοειδούς
• διαταραχές στα μάτια όπως εξόφθαλμος, ξηρότητα, θόλωση ή διπλωπία
• λεπτό και εύθραυστο δέρμα και τρίχες
• οστεοπενία, οστεοπόρωση
• μειωμένη σεξουαλική διάθεση
• δυσθυμία – κατάθλιψη
• έντονο άγχος και μεταβολές στην ψυχολογική διάθεση

Ο ήπιος υποκλινικός υπερθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα TSH, ενώ οι θυρεοειδικές ορμόνες FT4 και FT3 παραμένουν εντός φυσιολογικών ορίων, και συνήθως δεν εμφανίζει εμφανή συμπτώματα.

Η οφθαλμοπάθεια Graves ή θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια υπολογίζεται ότι απασχολεί περίπου το 50% των ασθενών με αυτή νόσο. Μια αυτοάνοση φλεγμονή της περιοχής των ματιών μπορεί να οδηγήσει σε:

• εξόφθαλμο – προπέτεια των ματιών
• ερεθισμό και ξηρότητα
• πρήξιμο και δακρύρροια
• φωτοευαισθησία
• πόνο στα μάτια
• αίσθηση ξένου σώματος
• θολή όραση
• διπλωπία (διπλή όραση)
• μείωση οπτικής οξύτητας / απώλεια όρασης

Η νόσος Graves αποδίδεται σε διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος, που κάνει τον θυρεοειδή, αδικαιολόγητα να υπερλειτουργεί. Η ακριβής αιτιολογία της νόσου παραμένει αδιευκρίνιστη, ωστόσο αναγνωρίζονται κάποιοι παράγοντες κινδύνου που μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνισή της:

• γενετική προδιάθεση – κληρονομικότητα: συνήθως σε συγγενείς πρώτου βαθμού που πάσχουν από τη συγκεκριμένη πάθηση
• φύλο: πολύ συχνότερη στις γυναίκες
• ηλικία: εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, ακόμη και σε παιδιά, αλλά στην πλειονότητα μεταξύ 20 και 40 ετών
• ύπαρξη άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων: Άτομα με άλλες αυτοάνοσες παθήσεις, π.χ ρευματοειδή αρθρίτιδα ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, έχουν αυξημένο κίνδυνο.
• κάπνισμα: Η συνήθεια του καπνίσματος φαίνεται πως αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Graves έως και 2 φορές.

Ο δε κίνδυνος εμφάνισης εξόφθαλμου μειώνεται έως και 8 φορές στους μη καπνιστές

• stress, ψυχολογική πίεση και λοιμώξεις: Έντονο ψυχοσωματικό ή σωματικό στρες μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση της νόσου
• φαρμακευτικοί παράγοντες όπως η ιντερφερόνη
• εγκυμοσύνη

Ο υπερθυρεοειδισμός επιταχύνει τον μεταβολισμό με αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας του σώματος και την ακούσια απώλεια βάρους, παρά την αυξημένη όρεξη που παρατηρείται.

Ο υπερθυρεοειδισμός συνδέεται άρρηκτα με την ψυχολογία του ασθενούς, καθώς προκαλεί συχνά έντονα συμπτώματα που επηρεάζουν καθοριστικά την καθημερινότητά του ατόμου, δημιουργώντας άγχος, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, συναισθηματική αστάθεια και έναν ανεξήγητο συνεχές στρες και εκνευρισμό, χωρίς λόγο.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στην ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας, υπήρξαν άνθρωποι με νόσο Graves που οδηγήθηκαν εσφαλμένα σε εγκλεισμό σε ψυχιατρικά ιδρύματα, επειδή στο παρελθόν η Ιατρική επιστήμη της εποχής, δεν γνώριζε τότε την ύπαρξη αυτής της θυρεοειδικής νόσου και την (εύκολη στις μέρες μας) θεραπεία της.

Οι ασθενείς με υπερθυρεοειδισμό θα πρέπει να μεταβάλλουν τις διατροφικές τους συνήθειες, αποφεύγοντας την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών και ποτών:

• ψαριών και θαλασσινών, εξαιτίας της μεγάλης περιεκτικότητας ιωδίου
• αλατιού, καθώς περιέχει πολύ ιώδιο
• γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων γενικά
• καφέ, τσαγιού και όσων ροφημάτων περιέχουν καφεΐνη
• αλκοόλ

Πέραν της τροφής, αποφυγή πρόσληψης καφεΐνης και ιωδίου επιτυγχάνεται, αποφεύγοντας:

• φάρμακα για τον βήχα
• σκιαγραφική ουσία σε αξονικές τομογραφίες
• ιωδιούχα αντισηπτικά (Betadine)

Στον υπερθυρεοειδισμό, η τιμή TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη, που παράγεται από την υπόφυση) μειώνεται σημαντικά και ο θυρεοειδής αδένας παράγει υπερβολικά αυξημένη ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4.

Οι ορμονολογικοί δείκτες για έλεγχο υπερθυρεοειδισμού και νόσου Graves είναι:

• TSH: Χαμηλή ή μη ανιχνεύσιμη τιμή
• Ελεύθερη Τ3 & Τ4 (FT3, FT4): Αυξημένες τιμές συνήθως
• Αντισώματα Θυρεοειδούς: Αυξημένα, ιδιαίτερα σε αυτοάνοσες μορφές

Ο υπέρηχος θυρεοειδούς σε κατάσταση υπερθυρεοειδισμού μας πληροφορεί για το μέγεθος, την υφή/ομοιογένεια του αδένα, την αγγείωσή του, καθώς και την ανίχνευση ή όχι όζων.

Η αυτοάνοση κατάσταση του υπερθυρεοειδισμού, μέσω της ορμονικής δυσλειτουργίας, είναι παράγοντας που εμποδίζει τη σύλληψη και την ολοκλήρωση μίας κυήσεως. Έτσι, έχουμε συχνά τη χαρά, να δίνουμε οριστική χειρουργική λύση στο πρόβλημα, σε ζευγάρια που προτίθενται να τεκνοποιήσουν και τα οποία ακολούθως (μετεγχειρητικά) επιτυγχάνουν γονιμοποίηση και τεκνοποίηση.

Άλλωστε ένας μη ελεγχόμενος υπερθυρεοειδισμός κατά την εγκυμοσύνη έχει σοβαρότατες επιπτώσεις, αυξάνοντας τον κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού, προεκλαμψίας, χαμηλού βάρους γέννησης και καρδιακών προβλημάτων τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο. Επιπλέον, τα αντιθυρεοειδικά φάρμακα δυστυχώς περνούν στον πλακούντα και μπορεί να προκαλέσουν βρογχοκήλη ή υποθυρεοειδισμό στο έμβρυο, καθώς και νευρολογικές επιπλοκές στο νεογνό.

Μία προσπάθεια ύφεσης της νόσου, με παροδικά συνήθως αποτελέσματα, επιτυγχάνεται με αντιθυρεοειδικά φάρμακα.

Πρόκειται για ισχυρά φάρμακα (μεθιμαζόλη και προπυλθιουρακίλη) που μειώνουν την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Η λήψη τους πρέπει να γίνεται για 12 έως 18 μήνες κατά βάση και να αποφεύγεται για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Συνδέονται με ηπατοτοξικότητα (βλάβη στο συκώτι) και δυσμενή επίπτωση στις κυτταρικές σειρές του αίματος. Εμφανίζουν ενίοτε έντονες αλλεργικές αντιδράσεις.

Η λήψη αυτών των ισχυρών φαρμάκων απαιτεί τον συχνό, κατά διαστήματα, έλεγχο του επιπέδου των ορμονών στο αίμα, καθιστώντας αναγκαία τη διαρκή αναπροσαρμογή της δόσης τους. Επιτυγχάνουν μία παροδική ύφεση της νόσου, που όμως, ως αυτοάνοση διαταραχή, μπορεί ανά πάσα στιγμή να υποτροπιάσει.

Συχνά δίνονται μαζί και άλλα φάρμακα, όπως β-αναστολείς, των οποίων στόχος είναι να μετριάσουν τα συμπτώματα του υπερθυρερειδισμού, όπως αρρυθμίες, άγχος, μυϊκή αδυναμία, νευρικότητα. Πρόκειται για καθαρά ανακουφιστική δράση επί των συμπτωμάτων, όσο αυτά λαμβάνονται, χωρίς να θεραπεύουν τη νόσο.

Το ραδιενεργό ιώδιο είναι μια άλλη συντηρητική προσέγγιση. Πρόκειται για χορήγηση ραδιενέργειας στον ασθενή, με στόχο τη σταδιακή καταστροφή των υπερδραστήριων θυρεοειδικών κυττάρων. Αυτό οδηγεί συχνά σε υποθυρεοειδισμό και ανάγκη διά βίου θυροξινοθεραπείας. Η ραδιενέργεια «καίει» τον θυρεοειδικό ιστό, ωστόσο παραμένοντας ο θυρεοειδής εντός του σώματος ΚΑΙ πιεστικά προβλήματα μπορεί να προκαλέσει ΚΑΙ η πιθανότητα μετάλλαξης σε κακοήθεια είναι υπαρκτή. Συχνά η λήψη συνδέεται με επιβάρυνση της οφθαλμοπάθειας. Τέλος, η λήψη ραδιενέργειας θέτει περιορισμούς όταν υπάρχει επιθυμία εγκυμοσύνης

Η χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς θεραπεύει τη νόσο πλήρως, δίνοντας την οριστική λύση του προβλήματος.

• Στοχεύει την απομάκρυνση του ήδη κατεστραμμένου λειτουργικά θυρεοειδή αδένα.
• Απαλλάσσει τον ασθενή από μία ισχυρή φαρμακευτική θεραπεία με σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες.
• Απομακρύνει τον διογκωμένο αδένα, αντιμετωπίζοντας τα πιεστικά φαινόμενα στα γειτονικά όργανα.
• Δίνει λύση στο να αφαιρεθεί μία συνυπάρχουσα κακοήθη νεοπλασία.
• Απαλλάσσει οριστικά τον ασθενή από τα ενοχλητικά συμπτώματα, καθώς και από την ανάγκη συνεχούς, στενού εργαστηριακού ελέγχου.
• Συντελεί ταυτόχρονα στην θεραπευτική διόρθωση της οφθαλμοπάθειας.
• Μηδενίζει, σε καλά χειρουργικά χέρια, την πιθανότητα υποτροπής της νόσου.
• Εξασφαλίζει μία απόλυτα εύρυθμη λειτουργία του μεταβολισμού και εν γένει του οργανισμού του ατόμου, που απολαμβάνει μία φυσιολογική ζωή.

Η θυρεοειδεκτομή, αποτελεί την πιο ασφαλή επιλογή καθώς έχει αποδειχθεί ως η πιο αποτελεσματική για τις καταστάσεις αυτές.

Ο Δρ. Ευάγγελος Καρβούνης MD, PhD, FACS, είναι βραβευμένος ενδοκρινολόγος χειρουργός, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και Fellow του American College of Surgeons και σήμερα εργάζεται ως Διευθυντής Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων στην Ευρωκλινική Αθηνών. Ο έμπειρος χειρουργός βρίσκεται στη διάθεσή σας για να σας λύσει κάθε απορία σχετικά με τη νόσο Graves και να σας προτείνει την κατάλληλη λύση θεραπείας για εσάς. Επικοινωνήστε σήμερα με τον γιατρό, είτε τηλεφωνικά είτε συμπληρώνοντας τη φόρμα επικοινωνίας, και προγραμματίστε την επίσκεψή σας για σωστή διάγνωση και εξατομικευμένη θεραπεία.